O Żółwinie

Mleko od Natansona

Folwark Żółwin często zmieniał właścicieli. Najdłużej, od 1913 do 1940 r., władali nim Natansonowie: Michał, a po nim jego syn Henryk. Natansonowie wykorzystali bliskość Warszawy, nastawili się na hodowlę bydła i produkcję mleka.

Na jedwabnym szlaku

W czasie okupacji hitlerowskiej Henryk Natanson – z powodu żydowskiego pochodzenia – musiał się ukrywać. W 1940 r. potajemnie sprzedał folwark wraz z pałacem Henrykowi Witaczkowi, właścicielowi stacji doświadczalnej i zakładów jedwabniczych w Milanówku, twórcy milanowskiego jedwabiu.

Witaczek założył w Żółwinie plantację morwy. W 1948 r. znacjonalizowano należące do niego firmy. Do końca PRL Żółwin pozostawał jednym z najważniejszych ośrodków jedwabniczych w Polsce – uprawiano tu wyhodowaną przez Witaczka morwę wielkolistną żółwińską i jedwabniki, produkowano greny (jaja jedwabnika). Ulokowany w pałacu Zakład Badawczy Jedwabiu Naturalnego łączył prace naukowe z hodowlano-produkcyjnymi. Przez wiele lat placówką kierował wychowanek Witaczka – prof. Jerzy Kremky, ojciec Grażyny Adamskiej, autorki książki "Dwór w Żółwinie i jego tajemnice".

PGR, SKR, GS

Dawny folwark Żółwin objęła reforma rolna, większość ziemi przekazano do Państwowego Gospodarstwa Rolnego Urszulin.

We wsi uruchomiono bazę maszyn rolniczych należącą do Spółdzielni Kółek Rolniczych, na rogu Nadarzyńskiej i Kasztanowej zbudowano sklep Gminnej Spółdzielni, zaś przy Południowej urządzono bazę magazynową państwowych Domów Towarowych "Centrum" w Warszawie.

Większość żółwińskich rolników była dwuzawodowa – uprawiali ziemię, a równocześnie pracowali w okolicznych firmach, a także w zakładach przemysłowych w Grodzisku Mazowieckim, Pruszkowie, Piastowie, Warszawie.

Strażacy

W latach 60. mieszkańcy Żółwina zorganizowali Ochotniczą Straż Pożarną. Powstała ona dzięki pracy społecznej i pieniądzom pochodzącym ze zbiórek. OSP ulokowano, podobnie jak sklep GS, na dawnym terenie dworskim wydzielonym z Zakładu Badawczego Jedwabiu Naturalnego. Przy wsparciu finansowym gminy Brwinów zbudowano remizę.

Wierzchem, nie na oklep

W dawnych zabudowaniach folwarcznych w 1979 r. uruchomiono Ludowy Klub Sportowy "Wolta", znany ośrodek sportów konnych na Mazowszu. Od lat związany jest z nią Daniel Olbrychski. W Żółwinie działa także kilka prywatnych stadnin i szkółek jeździeckich.

Bliżej do szosy

Przed otwarciem kolei wiedeńskiej z Warszawy do Żółwina można było dotrzeć traktami przez Nadarzyn lub Brwinów. W 1927 r. uruchomiono Elektryczną Kolej Dojazdową (dzisiejszą WKD). W latach 60. XX w. wybudowano drogę wojewódzką nr 719 Żyrardów-Warszawa. Niedługo potem w Żółwinie uruchomiono komunikację autobusową, zlikwidowano ją po 1989 r., by przywrócić ponownie po kilkunastu latach.

Żółwin w Podkowie

W lutym 1939 r. leżące na terenie sołectwa Żółwin nieruchomości Zarybie i Borowinę przeniesiono z gminy Młochów do gminy Helenów. Obie, decyzją władz okupacyjnych, przyłączono do Podkowy Leśnej. W 1948 r. do Podkowy Leśnej włączono kolejne nieruchomości żółwińskie – Willę Ołonka, willę Sosnówka, Żółwin Ogrody oraz należący wcześniej do folwarku Żółwinek.

W 1952 r. Żółwin włączono do nowo utworzonego powiatu pruszkowskiego i gminy Helenów (obecnej gminy Brwinów).