Z przeszłości

Sołectwo Żółwin

01.10.2016

W połowie lat 30. XX w. sołectwo - w ówczesnej terminologii gromada - Żółwin dochodziło do obecnej szkoły przy ul. Jana Pawła II w Podkowie Leśnej (dokładnie do ul. Władysława Reymonta), obejmowało wieś Żółwin (385 mieszkańców), folwark Żółwin (74), Letnisko Młochówek (59), willę Zarybie (23), osadę Ustronie (19), willę Sosnówka (6) i willę Ołonka (4). Sołectwo Terenia składało się z kolonii Terenia oraz należących do tego samego właściciela folwarków Kopana i Urszulin.

Początki sołectwu Żółwin dał ukaz imperatora Aleksandra II z 1864 r. wprowadzający ustrój samorządu opartego na gminach wiejskich, w skład których wchodziły gromady,czyli sołectwa. To wówczas pojawił się prototyp obecnego zebrania wiejskiego – zebranie gromadzkie. Prawo do udziału w nim przysługiwało jedynie właścicielom i właścicielkom nieruchomości, nie mieli go robotnicy folwarczni. Zebranie gromadzkie m.in. wybierało sołtysa i decydowało o użytkowaniu wspólnot gruntowych.

W listopadzie 1918 r. Józef Piłsudski podpisał dekret, który podtrzymywał większość zapisów carskiego ukazu. Organem gromady pozostały zebrania gromadzkie oraz wybierany przez nie na trzyletnią kadencję sołtys (wraz z nim wybierano także podsołtysa). Prawo do udziału w zebraniach gromadzkich mieli wszyscy członkowie gromady, którzy ukończyli 21 lat. Po uchwaleniu w 1933 r. ustawy scalającej ustawodawstwo samorządowe na terenie trzech dawnych zaborów w gromadach liczących - tak jak w Żółwinie - ponad dwustu mieszkańców sołtysa i podsołtysa wybierali radni gromadzcy wybrani z kolei przez zebranie wiejskie. Sołtysem i podsołtysem mógł zostać "każdy obywatel polski bez różnicy płci, który ukończył do dnia zarządzenia wyborów 30 lat (…), włada językiem polskim w słowie i piśmie" (rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 8 października 1936 r.). Zebranie gromadzkie ustalało m.in. wysokość podatku gruntowego dla każdego właściciela gruntu, decydowało o pomocy dla potrzebujących, budowie i remontach dróg, które przeprowadzano z reguły w ramach szarwarków - obowiązkowych prac na rzecz gminy.

Po uchwaleniu tzw. ustawy scaleniowej scalono także gromady. Scalona w 1933 r. gromada Żółwin składała się ze wsi Żółwin, folwarku Żółwin, Młochówka (obszar między obecnymi ulicami: Młochowską, Krasińskiego, Reymonta i Jana Pawła II w Podkowie Leśnej), Ustronia (teren na wschód od obecnej ul. Szkolnej), Zarybia, Sosnówki i Borowina (nieruchomości wydzielone z majątku Żółwin w 1878 r.)

W lutym 1939 r. rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych gromadę Żółwin podzielono na dwie, tworząc gromadę Letnisko Młochówek, w skład której poza Młochówkiem weszły jeszcze Zarybie i Borowin. W wyniku reformy rolnej zlikwidowano folwark Żółwin, a w 1948 r. przyłączono do Podkowy Leśnej Ołonkę i Sosnówkę. Dzisiejsze sołectwo Żółwin obejmuje teren wsi i folwarku Żółwin z lat 30. (poza przyłączoną w 1948 r. do Podkowy działką o nazwie hipotecznej Żółwinek), dawną osadę Ustronie oraz Zarybie (teren, na którym znajduje się Wyższa Szkoła Humanistyczno-Teologiczna). Sołectwo Terenia po wojnie skurczyło się o Urszulin, obejmuje dawną kolonię Terenia i większość dawnego folwarku Kopana.

Do dziś część historycznych nazw wciąż jest w użyciu, występują one (Kopana, Zarybie, Borowin) także na dużych planszach z planem naszej gminy przed siedzibą urzędu oraz obok wjazdu do tunelu pod wiaduktem kolejowym w Brwinowie. kp