Z przeszłości

120. rocznica pierwszej żarówki w Żółwinie

28.03.2024

W 1904 r. w Żółwinie po raz pierwszy rozbłysło światło elektryczne. Dopiero cztery lata później na ulice Warszawy wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.
Bronisław Popławski, od 1898 r. właściciel folwarku Żółwin, w końcu marca 1904 r. zaprosił do siebie kilkunastu okolicznych ziemian na prezentację instalacji elektrycznej do uruchamiania maszyn i oświetlenia. Kosztowała go półtora tysiąca rubli, montaż wykonała warszawska firma Orion reprezentująca paryską Société l’éclairage électrique.
Prezentacja odbyła się na terenie dzisiejszej „Wolty”, na którym zachowały się dawne budynki gospodarcze służące wówczas za spichlerz, stajnię i oborę. Przed tymi zabudowaniami stał niewielki murowany budynek, w którym znajdowała się folwarczna elektrownia. Oto jak opisywała ją „Gazeta Rolnicza” z 3 kwietnia 1904 r.: „w pokoiku mającym nie więcej jak 4 na 3 metry powierzchni mieści się motor naftowy, właściwie zaś roponaftowy, bo za materiał do wytwarzania siły służy nie nafta, lecz ropa naftowa. Motor ten nominalnej siły 4 koni parowych, a pracujący faktycznie z siłą do 6 koni zadziwia swymi mikroskopijnymi wymiarami. Długość jego nie przenosi 2 metrów wraz z kołami zamachowymi, wysokość około 1 metra. […] W tym samym małym pokoiku mieści się rezerwuar z ropą, dynamomaszyna i tablica marmurowa z odpowiednimi napisami i kontaktami do kierowania prądu tam, gdzie potrzeba. Druty przenoszące siłę idą przede wszystkim do stodoły, gdzie dynamomaszyna za pomocą odpowiedniej transmisji porusza młocarnię, wialnię, sieczkarnię i młynek. W stodole są dwie lampy żarowe. […] Byliśmy w stodole o zmroku, […] było widno jak w dzień. Na środku podwórza stoi duża lampa łukowa, na dziedzińcu przed dworem [pałacem po drugiej stronie obecnej ul. Nadarzyńskiej] druga. W stajniach, oborach i innych budynkach inwentarskich wszędzie widzimy odpowiednią ilość lampek żarowych dających miłe a bardzo jasne światło”. (ike)
Dawne budynki folwarczne, w których zapaliło się światło w 1904 r. (zdjęcie z 2015 r.)